Οι επιπτώσεις της ανεργίας στην καθημερινότητα

Λεμονιά - Ελένη Μαλκογιώργου, Κοινωνιολόγος

   

            Η ανεργία, ιδιαίτερα των νέων και των γυναικών είναι ένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα που απασχολούν τις ανεπτυγμένες κοινωνίες στη σημερινή εποχή είναι η μάστιγα, η οποία κατασπαράζει τη βιωσιμότητα του ανθρώπου και τον οδηγεί ακόμα και σε πράξεις που ο άνθρωπος δε μπορεί να φανταστεί. Η ανεργία πλήττει έντονα την ελληνική κοινωνία, προκαλώντας στους ανέργους στρες, χαμηλότερη αυτοπεποίθηση, απόρριψη από την κοινωνία και πολλές φορές και αισθήματα εχθρότητας για αυτή. Παρατηρείται ότι οι άνεργοι βιώνουν χρόνια πικρία και απογοήτευση και σε πολλές περιπτώσεις παρουσιάζουν και συμπτώματα κατάθλιψης. Τα χαρακτηριστικά προβλήματα των ανέργων έχουν επιπτώσεις και στην οικογένειά τους. Ειδικά σε περιπτώσεις ανέργων γονιών, η απογοήτευση, η πικρία και η αίσθηση ανικανότητας συντήρησης του εαυτού και της οικογένειας δημιουργούν αμφιθυμικά συναισθήματα του ανέργου σε σχέση με την οικογένειά του που είναι πιθανό να εκφραστούν μέσα από μία ευερεθιστότητα και συνεχείς συγκρούσεις.

Παρατηρούμε ότι οι άνεργοι διαφοροποιούνται στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν το φαινόμενο της ανεργίας στην καθημερινή τους ζωή. Αρκετοί άνεργοι μένουν στο σπίτι των γονιών τους μέχρι να καταφέρουν να συγκεντρώσουν το επιθυμητό ποσό που τους χρειάζεται για να ανεξαρτητοποιηθούν και να φύγουν από το σπίτι των γονιών τους. Κατά τη διάρκεια της παραμονής τους μαζί με τους γονείς τους, είτε παίρνουν χρήματα από εκείνους και συντηρούνται από αυτούς δηλαδή επαναπαύονται και δε παίρνουν στα σοβαρά το θέμα της εργασίας, είτε ψάχνουν ολόκληρη την ημέρα για μία θέση εργασίας περνώντας ολόκληρη την ημέρα στο δρόμο αφήνοντας βιογραφικά παντού, είτε ψάχνοντας στις αγγελίες των εφημερίδων και παίρνοντας τηλέφωνα. Σε πολλές περιπτώσεις, αρκετοί άνεργοι θεωρούν ως τρόπο επίλυσης του προβλήματός τους, τη χρήση κάποιου ατόμου που θα μπορούσε να τους βοηθήσει να «απορροφηθούν» στην αγορά εργασίας, το λεγόμενο « μέσον ».

Ο σημαντικότερος λόγος για την αύξηση της ανεργίας είναι η διαρκής προσπάθεια των εργοδοτών για μεγιστοποίηση των κερδών τους μέσω του περιορισμού του εργασιακού κόστους, των περικοπών και την αύξηση των απολύσεων.

Επιπλέον, η χώρα μας έχει πολύ χαμηλό ποσοστό επανεπένδυσης των επιχειρηματικών κερδών κάτι που σημαίνει ότι δεν παράγονται νέες θέσεις εργασίας.

Ακόμη, ένα βασικό αίτιο για την αύξηση της ανεργίας είναι ο περιορισμός των δαπανών και η μη συνεισφορά περισσοτέρων θέσεων εργασίας στην αγορά  εργασίας.

 Η δραματική ενίσχυση της χρηματιστηριακής οικονομίας εις βάρος της πραγματικής, έχει ως απόρροια την αύξηση της ανεργίας. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ενώ θα μπορούσαν να δημιουργήσουν νέες θέσεις απασχόλησης, η δραστηριοποίηση ολοένα και περισσότερο τεράστιου όγκου κεφαλαίων στα πλαίσια μίας οικονομίας που είναι  εικονική, έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση των παραγωγικών επενδύσεων.

Η ανάπτυξη της τεχνολογίας γενικά δεν ευθύνεται για την αύξηση της ανεργίας. Η χρήση της τεχνολογίας υπό συγκεκριμένους όρους και χωρίς ανεξέλεγκτο μέτρο, μπορεί να βοηθήσει και όχι να βλάψει τους εργαζομένους. Όταν όμως, η εργοδοσία αντικαθιστά τους εργαζομένους και στη θέση τους τοποθετούνται μηχανές , τότε η τεχνολογία συντελεί στην αύξηση του ποσοστού της ανεργίας σημαντικά. Στο βαθμό όμως που τα νέα μέσα της τεχνολογίας παρέχουν βοήθεια, εξοικονομούν πολύτιμο χρόνο και μείωση της κούρασης των εργαζομένων. Συνεπώς, η χρήση των μέσων της τεχνολογίας, πρέπει να πραγματοποιείται με μέτρο προκειμένου να μην αποτελέσει αίτιο της αύξησης της ανεργίας.

Ωστόσο, η ανεργία έχει ως απόρροια ευρύτερες συνέπειες, όπως είναι η   μείωση της κοινωνικής θέσης, δημιουργεί προβλήματα αυτοσεβασμού, οικογενειακών τριβών, οικονομικές συνέπειες, καθώς και σοβαρά κοινωνικά προβλήματα.

 

Η ανεργία είναι ένα σοβαρό πρόβλημα, το οποίο μαστίζει την κοινωνία μας. Το κράτος πρέπει να λάβει σοβαρά μέτρα για την αντιμετώπιση του  προβλήματος αυτού, η οικογένεια πρέπει να βοηθήσει τον άνεργο με την κατανόηση των προβλημάτων του και την τόνωση της αυτοπεποίθησής του σε  όποια επιλογή εργασίας και αν κάνει. Σημαντικό είναι και το γεγονός ότι σε αρκετές περιπτώσεις, είναι απαραίτητη η συμβουλευτική στήριξη του ανέργου από κάποιον ειδικό, ώστε να μπορέσει να υποστηριχθεί και μέσα από οργανωμένη ατομική στρατηγική να ενταχθεί στην αγορά εύρεσης εργασίας.

Eυρήματα ποιοτικής έρευνας σε σχέση με την οικογένεια

Μαίρη Μανωλάκη, Κοινωνιολόγος
Επιβλέπων καθηγητής: κ.Χτούρης Σωτήρης

    Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2010,2011, σε δείγμα 10 ατόμων ηλικίας 17-35, στην Μυτιλήνη και στην Αθήνα, κυρίως ανωτέρου μορφωτικού επιπέδου, στον θεματικό άξονα οικογένεια έγινε προσπάθεια ανάλυσης σε πρώτο στάδιο, μέσω της σύνδεσης με τις κοινωνιολογικές θεωρίες, όπως εκείνη του λειτουργισμού,[1] η οποία λέει ότι ο θεσμός της οικογένειας επιτελεί λειτουργίες όπως: αναπαραγωγή, κοινωνικοποίηση, φροντίδα, παροχή προστασίας και συναισθηματικής υποστήριξης, απόδοση της κοινωνικής θέσης και ρύθμιση της κοινωνικής συμπεριφοράς. Επίσης αναφέρει η θεωρία ότι οι οικογένειες ενισχύουν και ανανεώνουν τους δεσμούς τους μέσω τελετουργικών συμβολικών μηχανισμών, όπως είναι τα οικογενειακά γεύματα και οι οικογενειακές διακοπές.

    Αντίθετα η θεωρία των συγκρούσεων βλέπει την οικογένεια ως έναν κοινωνικό θεσμό που εξυπηρετεί τους άνδρες περισσότερο από τις γυναίκες. Ορισμένοι θεωρητική της σχολής μάλιστα πιστεύουν, ότι όλες οι στενές διαπροσωπικές σχέσεις περιλαμβάνουν όχι μόνο την αγάπη αλλά και το στοιχείο του ανταγωνισμού. Στη σημερινή εποχή, έχουν αλλάξει άρδην, οι σχέσεις και η μορφή της οικογένειας, με την εισβολή των ΜΜΕ και του ιντερνέτ, τα οποία με τη σειρά τους έχουν αλλάξει τα πρότυπα και τον τρόπο σκέψης, φέρνοντας το θεσμό της οικογένειας σε κρίση και αμφισβήτηση. Φαινόμενο που το στηρίζουν και οι συνεντευξιαζόμενοι από τα λεγόμενα τους. Επίσης οι νέοι, έχουν αρχίσει να θεωρούν πιο πολύ οικογένεια τους φίλους τους παρά την ίδια τους την οικογένεια. Λόγω του ότι περνούν περισσότερες ώρες στο σχολείο και στο φροντιστήριο και στο ιντερνέτ συνομιλώντας με τους φίλους τους, παρά με τα μέλη της οικογένειας τους και ιδιαίτερα τους γονείς, οι οποίοι εργάζονται τις περισσότερες ώρες της ημέρας, διότι αυτό απαιτεί ο σύγχρονος τρόπος ζωής και ειδικά τώρα σε μια περίοδο κρίσης, παραμελώντας τους οικογενειακούς τους δεσμούς και υποχρεώσεις. Οι οποίοι αντικαθίστανται από το χρήμα και τις υλικές απολαβές.

    Αντίθετα στις κλασικές πυρηνικές οικογένειες, η θεμελιώδεις σχέση είναι μεταξύ των συζύγων και των απογόνων τους. Οι συγγενείς αίματος παίζουν περιφερειακό και περιθωριακό λειτουργικό ρόλο.

Όλοι οι συνεντευξιαζόμενοι έχουν όπως ανέφερα στενούς δεσμούς με την οικογένεια τους, την αγαπούν και εξαρτώνται άμεσα από αυτήν και δεν αποκλείουν και σε μεγαλύτερη ηλικία να εξαρτώνται από αυτήν. Τους κάνει να νιώθουν σιγουριά για το δύσκολο μέλλον και θα καταφύγουν σε αυτή σε κάθε δυσκολία και κυρίως οικονομική. Αυτό είναι και ελληνική νοοτροπία. Στο εξωτερικό πολύ γρήγορα τα παιδιά αποκόβονται από την οικογένεια και ανεξαρτητοποιούνται πλήρως κλείνοντας κάθε δεσμό με την οικογένεια. Πια οι σχέσεις γίνονται πολύ τυπικές και δεν ενισχύουν οι γονείς τα παιδιά τους οικονομικά, εκείνα δουλεύουν για να τα βγάζουν πέρα. Είναι σύνηθες φοιτητές στο εξωτερικό να εργάζονται για τα δίδακτρα για να επιβιώσουν και όχι να τους τα πληρώνουν οι γονείς τους, όπως γίνεται στην Ελλάδα που το θεωρούμε υποχρεωτικό σχεδόν οι γονείς να καλύπτουν την εκπαίδευση των παιδιών τους.

   Ιστορικά από πολύ παλιά, έχουμε οικογενειοκρατία[2], η οποία είναι πάρα πολύ δύσκολο να σπάσει. Στις προβιομηχανικές κοινωνίες, όπου κυριαρχούσε η μικρής κλίμακας βιομηχανία και η αγροτική παραγωγή, πυρήνας όλου αυτού του παραγωγικού συστήματος αποτελούσε η πυρηνική οικογένεια και ένα άλλο οικονομικό σύστημα, η φεουδαρχία.

   Βέβαια η παραγωγή δεν ήταν μαζική, δεν είχαν ανεπτυγμένα μέσα, όμως ολόκληρες οικογένειες, χειροποίητα, παρήγαγαν όλα τα «καταναλωτικά αγαθά». Δημιουργούσαν βιομηχανίες μικρές, όμως σημαντικές και απαραίτητες, καλλιεργούσαν τα αγροτικά είδη και δημιουργούσαν την οικονομία της περιόδου. Επίσης πυρηνικές οικογένειες ενώνονταν και δημιουργούσαν μεγαλύτερης κλίμακας παραγωγικές ομάδες και μικρές κοινότητες αυτάρκης και αυτοδύναμες, υποτελής όμως του φεουδάρχη.

   Η κατάσταση αυτή άλλαξε με την βιομηχανική επανάσταση, η οποία ανάγκασε, άλλοτε ομαλά, άλλοτε με βία, όπως στην περίπτωση της Αγγλίας, η οποία ανάγκασε με την βία τους αγρότες, μικροβιομήχανους και τους κτηνοτρόφους, να γίνουν εργάτες, αγοράζοντας όλη την επαρχιώτικη γη, οδηγώντας τους στην μοναδική λύση να γίνουν εργάτες στις μεγάλες παραγωγικές μονάδες, τα εργοστάσια. Φτηνά εργατικά χέρια, ανειδίκευτα βέβαια, αναγκάστηκαν να στελεχώσουν την καινοτομία στην παραγωγή και να γίνουν αλυσίδα ενός νέου οικονομικού συστήματος παραγωγής, του καπιταλισμού. Η πυρηνική οικογένεια έχασε την ισχύ της και οι σχέσεις της άλλαξαν, αφού τώρα και γυναίκες καλούνταν να στελεχώσουν εργοστάσια και άφηναν τον κλασικό ρόλο τους, ο οποίος τις ήθελε να είναι σωστές νοικοκυρές και σύζυγοι και να φροντίζουν όλη την οικογένεια και τα χωράφια/ζώα/δέντρα. Τώρα και κείνες συνέβαλλαν στην παραγωγή και στην οικονομική επιβίωση με συνέπεια να αλλάξει και ο κοινωνικός τους ρόλος και η κοινωνική τους θέση.

   Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι, η οικογένεια έχει αλλάξει ρόλο και έχει αλλοιωθεί ανάλογα με την ιστορική και οικονομική συγκυρία. Βλέπουμε όμως ότι, η επαρχία έχει ακόμη υπολείμματα από αυτήν την πυρηνική οικογένεια της φεουδαρχίας, ειδικά στην Ελλάδα όπου δεν αναπτύχθηκε η βιομηχανία όπως στη υπόλοιπη Ευρώπη, έμεινε σε πολύ μικρούς ρυθμούς και κυρίως από Ευρωπαϊκές εταιρίες, οι οποίες έκλεισαν και αυτές μετά από καιρό.

   Ακόμη λοιπόν στην επαρχία επικρατεί η πυρηνική οικογένεια, είναι μέσα στις αξίες της και όχι μόνο της επαρχίας αλλά και των μεγάλων αστικών κέντρων και αυτό μας το επιβεβαιώνουν και τα λεγόμενα των συνεντευξιαζόμενων μας.

   Είναι σύνηθες το φαινόμενο, τα παιδιά να παραμένουν εξαρτημένοι από την οικογένεια μέχρι και το 30ο έτος της ηλικίας τους (μπορεί και παραπάνω) και να εξαρτώνται οικονομικά εσαεί είτε σε μεγάλο είτε σε μικρό βαθμό. Επίσης, είναι σύνηθες η οικογένεια να επηρεάζει το παιδί για το επάγγελμα που θα ακολουθήσει, ή το παιδί ακολουθεί το ίδιο επάγγελμα με το γονέα και κληρονομεί την οικογενειακή επιχείρηση, εάν αυτή υπάρχει. Συνήθως οι γονείς προτρέχουν τα παιδιά, στα επαγγέλματα που εκείνοι θεωρούν προσοδοφόρα και επαγγέλματα “κύρους”, όπως είναι γιατροί, δικηγόροι, δάσκαλοι. Ακολουθώντας μια πιο παλιά πρακτική και νοοτροπία. Βέβαια, όσον αφορά τις συνεντεύξεις όλοι δήλωσαν ότι δεν επηρεάστηκαν από τους γονείς, απλά το συζήτησαν μαζί τους για τη σχολή και το επάγγελμα που μελλοντικά θα ακολουθήσουν.

   Τέλος η γενική αποτίμηση για την οικογένεια, είναι ότι παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη ζωή ενός νέου, γιατί είναι αυτή που παράγει αξίες από πολύ μικρή ηλικία και αυτό το επιβεβαιώνουν όλοι οι συνεντευξιαζόμενοι. Έχει κοινωνικοπολιτικό χαρακτήρα στα πρώτα στάδια ζωής ενός ατόμου. Είναι εκείνη που θα τον στηρίξει οικονομικά, ψυχολογικά και συναισθηματικά σε κάθε δύσκολη στιγμή του. Και αυτή θα είναι κοντά του μέχρι το τέλος της ζωής του, να του παράσχει ασφάλεια και εμπιστοσύνη σε όλα τα εγχειρήματα του και όλοι οι συνεντευξιαζόμενοι το πιστεύουν και δίνουν εξέχοντα ρόλο στην οικογένεια, μέσα στη ζωή τους, άλλοι περισσότερο άλλοι λιγότερο, ανάλογα με τα βιώματα και τις συγκυρίες που έχουν βιώσει μέσα στην οικογένεια. Γιατί ένας χωρισμός ή αποχώρηση για να βρεθεί επάγγελμα αλλάζει άρδην τις οικογενειακές σχέσεις. Οι [3]νέοι ενήλικοι έχουν να αντιμετωπίσουν δυο βασικές προκλήσεις, όσον αφορά την ανάπτυξη και την κοινωνικοποίηση τους, που σχετίζονται με την εργασία και την αγάπη. Οι άνθρωποι επηρεάζονται σημαντικά από τους κανόνες κοινωνικής συμπεριφοράς που σχετίζονται με την ηλικία και συνήθως ρυθμίζουν τα προσωπικά τους ρολόγια σύμφωνα με τον κοινωνικό ρόλο.

[1] Michael Hughes, Carolyn J. Kroehler, επιμ. Θεόδωρος Ιωσηφίδης, κοινωνιολογία οι βασικές έννοιες, κριτική, 2007, Αθήνα, σελ. 519-521.

[2] Αυτός ήταν και ο λόγος που δεν είχαμε ανάπτυξη της βιομηχανίας στην Ελλάδα.

[3] Michael Hughes, Carolyn J. Kroehler, επιμ. Θεόδωρος Ιωσηφίδης, κοινωνιολογία οι βασικές έννοιες, κριτική, 2007, Αθήνα, σελ. 209.

---

Η οικογένεια ως πρωτογενής φορέας κοινωνικοποίησης

Λεμονιά - Ελένη Μαλκογιώργου, Κοινωνιολόγος
Επιβλέπων καθηγητής: κ.Γιαβρίμης Παναγιώτης

Η οικογένεια είναι ο βασικός θεσμός κοινωνικοποίησης του ατόμου, λόγω του ότι έρχεται πρώτος χρονικά από όλους τους υπόλοιπους θεσμούς και ενεργεί στα πρώτα χρόνια της ζωής του ατόμου, τα οποία είναι κρίσιμα. Αυτός είναι και ο λόγος που η οικογένεια θεωρείται πρωτογενής φορέας κοινωνικοποίησης. Μέσα στην οικογένεια, το παιδί μαθαίνει να εξαρτάται από άλλους ανθρώπους, συνειδητοποιεί τη συνύπαρξή του μαζί τους και διαμορφώνει τις στάσεις του για τη ζωή και τον τρόπο σκέψης που θα ακολουθήσει μετέπειτα σε μεγαλύτερη ηλικία.

Το άτομο από τα χρόνια της παιδικής του ηλικίας δημιουργεί άρρηκτους δεσμούς με την οικογένειά του, κυρίως συναισθηματικούς, αλλά και οικονομικούς, όπου οι οικονομικοί παύουν συνήθως να ισχύουν από τη στιγμή που καταφέρνει το άτομο να ανεξαρτητοποιηθεί από την οικογένειά του και να στηριχθεί στις δικές του δυνάμεις.

            Τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται έντονα το φαινόμενο της παράτασης της συμβίωσης των νέων με την οικογένειά τους, ακόμη και μετά τα τριάντα τους χρόνια, καθώς είτε αδυνατούν να τα φέρουν εις πέρας εξαιτίας της οικονομικής τους αδυναμίας και της ανασφάλειας που τους έχει δημιουργήσει η εργασία τους, είτε επειδή αργούν να συνειδητοποιήσουν και να πάρουν την απόφαση να αποχωριστούν την οικογενειακή τους θαλπωρή, εξαιτίας του συναισθηματικού δεσίματος που έχουν με την οικογένειά τους. Το γεγονός αυτό, έρχεται σε άμεση αντίθεση με τις συνθήκες που επικρατούν σε άλλες χώρες, όπως είναι οι Σκανδιναβικές, όπου υπάρχει ένα καλά οργανωμένο σύστημα που προσφέρει σιγουριά και ασφάλεια στους νέους, για να αποφασίσουν να ανεξαρτητοποιηθούν και να μείνουν μόνοι τους.

Επιπλέον, αυτές οι χώρες τείνουν να αποκαλούνται «κρύες», καθώς παρατηρείται ότι δεν ισχύει αυτό το έντονο συναισθηματικό δέσιμο που υπάρχει στις ελληνικές οικογένειες, όπου σε πολλές περιπτώσεις, η επιμονή της «μαμάς» να «κρατήσει κοντά το παιδί της», καθιστά ανέφικτο το όνειρο για την εξέλιξη της ζωής του ατόμου, την ανεξαρτητοποίησή του από το σπίτι των γονέων και την απόφαση να δημιουργήσει τη δική του οικογένεια.